„Pierniki w kujawsko-pomorskim. Regionalny szlak kulturowy zabytków oraz dawnych i współczesnych zwyczajów związanych z piernikarstwem”.
– to tytuł projektu mającego na celu ewidencję zabytków mających związek z wypiekiem pierników oraz udokumentowanie działalności osób, firm, zakładów zajmujących się tym rzemiosłem i przemysłem, a tym samym popularyzację tradycji piernikarskich regionu. Województwo Kujawsko-Pomorskie jest prawdopodobnie jedynym w Polsce, którego związki z wypiekiem pierników nie tylko sięgają średniowiecza ale co najważniejsze, są nieprzerwanie kontynuowane. Stanowi to nie tylko ewenement w skali ogólnopolskiej, ale także światowej. Realizowane zadanie ma na celu także podkreślenie tej unikalnej wartości.
W ramach prowadzonej rozprawy doktorskiej, zauważyłam, że problematyka piernikarstwa wyrasta poza obszar Torunia i w wielu miejscowościach naszego regionu znane są tradycje związane z produkcją pierników. Zachowane są one zarówno w formie informacji źródłowych, archiwalnych, ikonograficznych. Bogate źródło stanowiła niewątpliwie lokalna prasa.
Zabytki związane z piernikarstwem są przechowywane w zbiorach muzealnych m.in. Grudziądza, Bydgoszczy, Włocławka, jak i oczywiście Torunia. Tylko Muzeum Okręgowe w Toruniu dotychczas doczekało się katalogów inwentaryzujących zbiory – aczkolwiek tylko w zakresie form piernikarskich, nie wspominając o zabytkach cechowych czy innych z zakresu rzemiosła artystycznego czy ikonografii.
Projekt stypendialny będzie miał na celu:
1) zinwentaryzowanie obiektów zabytkowych związanych z piernikami, a znajdujących się w kolekcjach samorządowych i prywatnych w naszym regionie.
2) przeprowadzenie wywiadów etnograficznych dotyczących dawnych i współczesnych zwyczajów i tradycji piernikarskich w województwie kujawsko-pomorskim
3) przeprowadzenie spotkań warsztatowych, wykładowych i prelekcji ukazujących miejscowe tradycje piernikarskie jako istotną część dziedzictwa materialnego i niematerialnego w pamięci lokalnych społeczności danego regionu, w kontekście ogólnopolskim i europejskim
4) przygotowanie monografii – publikacji z wykazem zabytków, opisem zwyczajów oraz wytyczeniem tytułowego szlaku w formie mapy
5) popularyzację wyników w przestrzeni Internetu, zarówno w mediach społecznościach na specjalnie założonych profilach zadania jak i na stronie www.piernikarka.pl
6) edukację poprzez prowadzenie wideorelacji i wpisów dostępnych na kanałach społecznościowych, tak by zaangażować różne grupy odbiorców.
7) jako podsumowanie projektu powstanie wirtualna wystawa w sieci prezentująca przebieg i efekty zadania.
Ze względu na pandemię i restrykcje sanitarne oraz ograniczenia w bezpośrednich kontaktach projekt pomyślany jest w taki sposób, że może być wykonany i realizowany także zdalnie.
Odbiorcami projektu będą z jednej strony badacze zajmujący się opracowywaniem historii kulinariów, z drugiej muzealnicy, ale także osoby popularyzujące wiedzę o regionie w szkołach
O tym, że wytwarzanie pierników może być ważnym elementem kultury świadczy wpisanie w 2010 roku „Sztuki wyrobu pierników z Północnej Chorwacji” na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Realizacja zadania może przyczynić się do ochrony zabytków piernikarskich oraz zwyczajów związanych z wytwarzaniem i dystrybucją pierników a także do pogłębienia oraz popularyzowania wiedzy o tradycji ich wypieku w naszym regionie. Być może w dalszej perspektywie przyczyni się do powstania wpisu lokalnych zwyczajów na Krajową Listę Dziedzictwa Niematerialnego, będącego pierwszym krokiem w stronę uzyskania rejestracji na listę UNESCO.
Stypendystka: Anna Kornelia Jędrzejewska
Czas realizacji projektu: styczeń – grudzień 2021 roku
Strona projektu “Pierniki w kujawsko-pomorskim”jest dostępna na Facebooku oraz Instagramie
Zadanie realizowane w ramach stypendium Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego z zakresu opieki nad zabytkami.
Wpisy na blogu związane z projektem:
- Oskar Kolberg. Kujawy i pierniki.
- Kujawskie pierniki z ziemniakami.
- “Sugar fairy tales” – recenzja książki Jowity Woszczyńśkiej
- Toruńskie pierniki na wystawie “Komtur” w 1930 r.
- Rodzinny przepis na pierniki szare na karmelu
- Wystawa stypendialna
- Mapa Szlaku Piernikarskiego
Ponadto na fanpejdżu projektu na Facebooku i Instagramie regularnie pojawiają się informacje źródłowe z archiwalnych wydań gazet z naszego regionu.
========================================================================================
Z początkiem roku otrzymałam informację o przyznaniu stypendium twórczego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie “twórczość ludowa.”
Projekt “Pierniki w Polsce. Śladami piernikarskiego rzemiosła” ma na celu opracowanie pierwszej monografii piernikarstwa w Polsce. Historia obecności pierników w naszym kraju sięga bowiem XIII wieku. W przeciągu kolejnych stuleci korzenny wypiek stał się elementem polskiego dziedzictwa kulturowego. Pomimo długiej historii tradycje piernikarskie w Polsce nie doczekały się monograficznego, naukowego opracowania. Głównym celem projektu jest uzupełnienie tej luki.
Będzie on realizowany poprzez:
1) wywiady dotyczące zwyczajów i tradycji piernikarskich w wybranych regionach w Polsce;
2) zinwentaryzowanie obiektów zabytkowych związanych z piernikami, a znajdujących się w kolekcjach państwowych i prywatnych (w wersji elektronicznej);
3) prowadzenie spotkań warsztatowych, ukazujących tradycje piernikarskie jako istotną część dziedzictwa materialnego i niematerialnego w pamięci lokalnych społeczności danego regionu, w kontekście ogólnopolskim i europejskim;
4) opracowanie monografii tematu w postaci tekstu dostępnego online
5) Przygotowanie wystawy wirtualnej “Pierniki w Polsce”.
6) Wszystkie zebrane materiały i publikacje zostaną umieszczone na stronie internetowej projektu, w otwartym dostępie. Stronie towarzyszą działanie w social mediach.
Stypendium umożliwi przeprowadzenie kwerend i spotkań, a także odbycie licznych podróży po Polsce, celem przeprowadzenia badań i udokumentowania pracy współczesnych piernikarzy. Ze względu na sytuację pandemiczną działania
będą realizowane także w Internecie i telefonicznie. O tym, że wytwarzanie pierników może być ważnym elementem kultury świadczy wpisanie w 2010 roku „Sztuki wyrobu pierników z Północnej Chorwacji” na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Dlatego warto zwrócić uwagę na potencjał tradycji piernikarskich w Polsce, co jest celem tego projektu.
Serdecznie zapraszam na fanpejdże projektu:
Projekt “Pierniki w Polsce” ma swoje strony w mediach społecznościowych na Facebooku oraz Instagramie
Stypendystka: Anna Kornelia Jędrzejewska
Czas realizacji projektu: styczeń – grudzień 2022 r.
Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Szczegółowy opis:
Pierniki w Polsce. Śladami piernikarskiego rzemiosła.
Pierniki pomimo niesłabnącej popularności i długiej historii nie doczekały się monograficznego opracowania. Włączone do kanonu polskich potraw tradycyjnych pełniły istotną rolę w dialogu międzyludzkim, służąc jako ozdoba, podarunek, przekąska. Trudno sobie wyobrazić polskie święta Bożego Narodzenia czy jarmarki bez nich. Dotychczasowe badania skupiały się na tradycjach lokalnych i omówieniu wąskiej grupy zabytków (form), związanych z danym regionem, bez kontekstu ogólnopolskiego. Pomimo wzrostu zainteresowania piernikami i ich popularnością, nadal niewiele osób zna ich dzieje i rolę kulturową. Projekt “Pierniki w Polsce…” ma na celu wypełnienie tej luki. Z własnego doświadczenia wiem, że takie opracowanie jest bardzo potrzebne w pracy naukowców, twórców i artystów, regionalistów, dziennikarzy, nauczycieli i uczniów czy instytucji kultury. Stało się to dla mnie inspiracją do napisania projektu. Składa się on z następujących działań:
1) Zbadanie i inwentaryzacja zabytków związanych z piernikarstwem w Polsce w kolekcjach muzealnych, prywatnych, bibliotekach i archiwach (pierniki, formy, pamiątki cechowe, narzędzia, dokumenty, przepisy itp.)
2) Przeprowadzenie wywiadów etnograficznych z osobami zajmującymi się kontynuowaniem tradycji wypieku i zdobienia
pierników, a także ze współczesnymi twórcami (np. form piernikarskich).
3) Zorganizowanie spotkań o charakterze wykładowym i warsztatowym w wybranych miejscowościach, ukazujących lokalne tradycje piernikarskie jako istotną część dziedzictwa. Część spotkań odbywać się będzie online.
4) Opracowanie monografii tematu pt: „Pierniki w Polsce” w postaci tekstu dostępnego na stronie internetowej. 5) Przygotowanie wystawy wirtualnej “Pierniki w Polsce”.
6) Wszystkie zebrane materiały i publikacje zostaną umieszczone na stronie internetowej projektu, w otwartym dostępie. Stronie towarzyszą działanie w social mediach. Stypendium umożliwi przeprowadzenie kwerend i spotkań, a także odbycie licznych podróży po Polsce, celem przeprowadzenia badań i udokumentowania pracy współczesnych piernikarzy. Ze względu na sytuację pandemiczną działania będą realizowane także w Internecie i telefonicznie. O tym, że wytwarzanie pierników może być ważnym elementem kultury świadczy wpisanie w 2010 roku „Sztuki wyrobu pierników z Północnej Chorwacji” na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Dlatego warto zwrócić uwagę na potencjał tradycji piernikarskich w Polsce, co jest celem tego projektu.
Rezultaty przedsięwzięcia będą na bieżąco upowszechniane na stronie internetowej stypendystki: www.piernikarka.pl oraz na założonym profilu “Pierniki w Polsce” na Facebooku i Instagramie. Informacje będą pojawiać się w miarę możliwości w lokalnych i ogólnopolskich mediach: prasie, telewizji, radiu. Dziennikarze będą zapraszani na spotkania wykładowe i warsztatowe, w czasie których będzie przybliżana tematyka lokalnego dziedzictwa piernikarskiego, spotkania z twórcami ludowymi podtrzymującymi pamięć i umiejętności oraz prezentowane obiekty zabytkowe (za pomocą
oryginałów lub zdjęć). Stypendystka będzie prowadziła wideo relacje dostępne na kanałach społecznościowych, tak by angażować różne grupy odbiorców, co jest szczególnie ważne w przypadku sytuacji pandemicznej. Informacje o realizowanym przedsięwzięciu będą rozsyłane do zainteresowanych grup społecznościowych, zajmujących się badaniami tradycji kulinarnych oraz dziedzictwem piernikarskim w Polsce i w na świecie, a także opieką nad zabytkami. Informacja o rezultatach badań zostanie przesłana do bibliotek, uczelni, muzeów, archiwów, domów kultury oraz zainteresowanych szkół w Polsce. Autorka będzie również uczestniczyła w konferencjach naukowych prezentując wyniki badań. Po napisaniu i opracowaniu graficznym, monografia zostanie wysłana do określonych we wniosku odbiorców oraz do stowarzyszeń i instytucji. Na stronie internetowej stypendystki oraz na profilach projektu udostępnione będzie wystawa .
Zachęcam do kontaktu:
piernikarka@wp.pl