„Pierniki w kujawsko-pomorskim. Regionalny szlak kulturowy zabytków oraz dawnych i współczesnych zwyczajów związanych z piernikarstwem”.
– to tytuł projektu mającego na celu ewidencję zabytków mających związek z wypiekiem pierników oraz udokumentowanie działalności osób, firm, zakładów zajmujących się tym rzemiosłem i przemysłem, a tym samym popularyzację tradycji piernikarskich regionu. Województwo Kujawsko-Pomorskie jest prawdopodobnie jedynym w Polsce, którego związki z wypiekiem pierników nie tylko sięgają średniowiecza ale co najważniejsze, są nieprzerwanie kontynuowane. Stanowi to nie tylko ewenement w skali ogólnopolskiej, ale także światowej. Realizowane zadanie ma na celu także podkreślenie tej unikalnej wartości.
W ramach prowadzonej rozprawy doktorskiej, zauważyłam, że problematyka piernikarstwa wyrasta poza obszar Torunia i w wielu miejscowościach naszego regionu znane są tradycje związane z produkcją pierników. Zachowane są one zarówno w formie informacji źródłowych, archiwalnych, ikonograficznych. Bogate źródło stanowiła niewątpliwie lokalna prasa.
Zabytki związane z piernikarstwem są przechowywane w zbiorach muzealnych m.in. Grudziądza, Bydgoszczy, Włocławka, jak i oczywiście Torunia. Tylko Muzeum Okręgowe w Toruniu dotychczas doczekało się katalogów inwentaryzujących zbiory – aczkolwiek tylko w zakresie form piernikarskich, nie wspominając o zabytkach cechowych czy innych z zakresu rzemiosła artystycznego czy ikonografii.
Projekt stypendialny będzie miał na celu:
1) zinwentaryzowanie obiektów zabytkowych związanych z piernikami, a znajdujących się w kolekcjach samorządowych i prywatnych w naszym regionie.
2) przeprowadzenie wywiadów etnograficznych dotyczących dawnych i współczesnych zwyczajów i tradycji piernikarskich w województwie kujawsko-pomorskim
3) przeprowadzenie spotkań warsztatowych, wykładowych i prelekcji ukazujących miejscowe tradycje piernikarskie jako istotną część dziedzictwa materialnego i niematerialnego w pamięci lokalnych społeczności danego regionu, w kontekście ogólnopolskim i europejskim
4) przygotowanie monografii – publikacji z wykazem zabytków, opisem zwyczajów oraz wytyczeniem tytułowego szlaku w formie mapy
5) popularyzację wyników w przestrzeni Internetu, zarówno w mediach społecznościach na specjalnie założonych profilach zadania jak i na stronie www.piernikarka.pl
6) edukację poprzez prowadzenie wideorelacji i wpisów dostępnych na kanałach społecznościowych, tak by zaangażować różne grupy odbiorców.
7) jako podsumowanie projektu powstanie wirtualna wystawa w sieci prezentująca przebieg i efekty zadania.
Ze względu na pandemię i restrykcje sanitarne oraz ograniczenia w bezpośrednich kontaktach projekt pomyślany jest w taki sposób, że może być wykonany i realizowany także zdalnie.
Odbiorcami projektu będą z jednej strony badacze zajmujący się opracowywaniem historii kulinariów, z drugiej muzealnicy, ale także osoby popularyzujące wiedzę o regionie w szkołach
O tym, że wytwarzanie pierników może być ważnym elementem kultury świadczy wpisanie w 2010 roku „Sztuki wyrobu pierników z Północnej Chorwacji” na Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Realizacja zadania może przyczynić się do ochrony zabytków piernikarskich oraz zwyczajów związanych z wytwarzaniem i dystrybucją pierników a także do pogłębienia oraz popularyzowania wiedzy o tradycji ich wypieku w naszym regionie. Być może w dalszej perspektywie przyczyni się do powstania wpisu lokalnych zwyczajów na Krajową Listę Dziedzictwa Niematerialnego, będącego pierwszym krokiem w stronę uzyskania rejestracji na listę UNESCO.
Stypendystka: Anna Kornelia Jędrzejewska
Czas realizacji projektu: styczeń – grudzień 2021 roku
Strona projektu “Pierniki w kujawsko-pomorskim”jest dostępna na Facebooku oraz Instagramie
Zadanie realizowane w ramach stypendium Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego z zakresu opieki nad zabytkami.
Wpisy na blogu związane z projektem:
- Oskar Kolberg. Kujawy i pierniki.
- Kujawskie pierniki z ziemniakami.
- “Sugar fairy tales” – recenzja książki Jowity Woszczyńśkiej
- Toruńskie pierniki na wystawie “Komtur” w 1930 r.
- Rodzinny przepis na pierniki szare na karmelu
- Wystawa stypendialna
- Mapa Szlaku Piernikarskiego
Ponadto na fanpejdżu projektu na Facebooku i Instagramie regularnie pojawiają się informacje źródłowe z archiwalnych wydań gazet z naszego regionu.