🌷✒️ Pierwszy dzień wiosny nastraja lirycznie, nie dziwi zatem fakt, że świętujemy dzisiaj Światowy Dzień Poezji. 🍪Ciekawy wiersz poświęconym piernikom stworzył nasz wybitny poeta – Konstanty Ildefons Gałczyński (1905-1953).:
Toruńskie Pierniki
W jednym domu na Okęciu
pod lustrem dwudziestu pięciu
widzę kucharzy;
fartuchy im błyszczą pięknie
i warząchwie, a jak zerkniesz,
to się rozmarzysz.
Wąsiki mają ze złota,
serca też, więc nie dziwota,
że się ich kocha.
W srebrny beret, w modrą bluzkę,
w cudne pierniki toruńskie
patrzę jak sroka.
To pan Ulanowski z Łodzi
te cudeńka ręką rodzi,
robotą własną –
żeby się na nie patrzyło,
żeby oczom było miło,
a sercom jasno.
🕵️♀️ Moje własne serce piernikowego detektywa drgnęło i pojaśniało na ten poetycki opis słynnych toruńskich smakołyków. Zaczęłam zastanawiać się dlaczego nazwisko „Ulanowski” brzmi znajomo… gdzieś coś niedawno czytałam…
❗️…i nagle wszystkie fragmenty słodkiej układanki złożyły się w całość! W grudniu 1935 roku w miesięczniku Arkady ukazał się artykuł pt.: „Ciasto św. Priski”. Jego treść dotyczyła historii wypiekania toruńskich pierników. W odróżnieniu jednak od innych artykułów poświęconych tej tematyce, autor wskazał także na zwyczaj ich malowania:
🍪 „Na powstanie piernika Toruńskiego składały się trzy rzemiosła, trzy umiejętności. Przyrządzanie i wypiekanie ciasta, wycinanie formy, wkońcu złocenie i polichromowanie”.
🎨”Gotowe pierniki złotnicy złocili i polichromowali. Ich umiejętność tkwi w sztuce kościelnej. Pamiętając stare malowidła kościelne wykonane techniką woskową i świątki złocone i polichromowane, możemy sobie wyobrazić piernik toruński w całej jego okazałości”.
❓Kim był autor tak barwnego artykułu, bogato ilustrowanego polichromowanymi piernikami, z których jeden znalazł się na okładce miesięcznika artystycznego? To właśnie Witold Ulanowski (1893 – 1980) – łódzki artysta, malarz i rzeźbiarz.
👀 W czasie kwerendy prowadzonej do rozprawy doktorskiej o toruńskich formach piernikarskich, miałam możliwość zapoznać się ze zbiorem Polish Museum of America.
Wyobraźcie sobie, że na wystawie tego muzeum znajdującego się w Chicago, mozna oglądać toruńskie pierniki figuralne!!
👨🍳Wypieczone jeszcze przed II wojną światową w toruńskiej fabryce pierników Gustawa Weese, z zabytkowych form znajdujących się częściowo obecnie w muzeum! Historyczne wypieki są świetnie zachowane, a do tego pomalowane i złocone. Mają nawet starannie doczepione zawieszki. Na odwrociach zachowała się informacja, że autorem dekoracji malarskiej jest…W.Ulanowski – bohater wiersza Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i autor artykułu podkreślającego walory kolorystyczne pierników historycznych
🗺 W taki sposób odbyliśmy podróż przez nieznany do tej pory fragment piernikarskiej historii:
…od XVII i XVIII-wiecznych form piernikowych, poprzez założoną w 1763 roku w Toruniu fabrykę, piernikarza zagniatającego przed 1935 rokiem ciasto i kształtującego pierniki figuralne, a także poprzez artystę który z wielkim wyczuciem przywrócił tradycję złocenia i malowania pierników aż do muzeum, które zgromadziło i przechowało w Ameryce te piękne dzieła sztuki. Kończymy na poecie, który zachwycony pięknem i niezwykłością toruńskich, artystycznych wypieków unieśmiertelnił je w wierszu…
🗽 Toruń – Łódź – Warszawa – Chicago… Opowieść ma jeszcze inne wątki… jest w niej miejsce na pewną słynną wystawę,na której pojawiły się nasze pierniki, ale to już na inny czas.
🏠 📲Na koniec: ponieważ jesteśmy w trakcie akcji #zostańwdomu, zachęcam do lektury i oglądania materiałów związanych z niniejszym wpisem:
👉 Arkady 1935, R. 1 nr 8: https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/17429/edition/26552
👉 wizyta w wirtualnej kolekcji Polish Museum of America w Chicago: https://polishmuseum.pastperfectonline.com/
👉artykuł o piernikach w innych kolekcjach muzealnych:
https://piernikarka.pl/…/2019/07/18/sladami-torunskich-pier…/
🧡Pierniki toruńskie (i nie tylko te) fascynują nadal. Witold Ulanowski pisał: „Pozostaje jeszcze tylko westchnąć do św. Priski, patronki cechu piernikarzy, aby piękna tradycja piernika toruńskiego jaknajszybciej odżyła w nowoczesnej Polsce, aby jeszcze jeden szczegół obrazu kulturalnej przeszłości Polski, został wydobyty z pod warstw kurzu i patyny zapomnienia”.
…Święta Priska najwyraźniej nadal się wstawia i sprawia:
„żeby się na nie patrzyło,
żeby oczom było miło,
a sercom jasno.”
Fabryka Cukiernicza Kopernik Muzeum Toruńskiego Piernika Historia poszukaj Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów muzealnictwo.com Muzeum Okręgowe w Toruniu Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa